Co się dzieje na granicy polsko-białoruskiej? - Marta Kozakiewicz

To nie było łatwe. Michał Pietrzak, społecznik i działacz polityczny z regionu łódzkiego, widział zmarzniętych i głodnych ludzi. Pojechał pomagać na granicę polsko-białoruską, ale mimo tego, co zrobił, wciąż czuje, że to za mało. Oto jego historia.

Mieszkam w Łodzi i jestem uczennicą jednego z tutejszych liceów. O tym co dzieje się na naszej wschodniej granicy słucham czasem w radiu, innym razem oglądam w telewizji. Do momentu, w którym nie usłyszałam tej historii z ust człowieka, który tam był, nie przechodziły przeze mnie dreszcze. Teraz każdego ranka myślę o tych ludziach. Myślę o uchodźcach, o tych, którzy chcą im pomóc, bo to humanitarne i o tych, którzy nie mogą, bo muszą stać na straży polskiego prawa.

Michał Pietrzak to przede wszystkim społecznik. Pojechał na granicę razem z Anita Sowińską, posłanką z regionu łódzkiego oraz innymi społeczniczkami: Elżbietą Żuraw i Ewą Ber. Gdy wyruszał, miał zupełnie inne wyobrażenia tego miejsca. Wiedział, gdzie jedzie i do kogo, ale nie spodziewał się, że da radę dotrzeć do samego „serca" tego wszystkiego, co tam się dzieje. Miał świadomość tego, że Puszcza Białowieska sama w sobie jest niebezpieczna. Działał on bowiem na pograniczu strefy, gdzie panują inne zasady. Znajduje się tam wojsko, które może aresztować, a w skrajnych przypadkach nawet strzelać. Podczas swojej przeprawy przez las nie spotkał jednak służb wojskowych, choć jak mówi, ich obecność była widoczna. Dźwięki wojskowych ciężarówek oraz helikopterów wywierały na nim ogromną presję, a także uczucie osaczenia, które powodowało strach. Mężczyzna bał się, ale wiedział, że nie ma innego sposobu udzielenia pomocy ludziom koczującym w lesie. Strach w momencie zobaczenia uchodźców natychmiast ustępował, a jego miejsce zastępowała motywacja do działania.

Zanim pojechał na granicę

Wcześniej Michał Pietrzak razem ze swoją grupą prowadził zbiórki żywności oraz zbiórki ubrań, aby potem zawieźć wszystkie te rzeczy potrzebującym, koczującym na granicy. Mieli oni jechać jednym autem w cztery osoby i z bagażnikiem zebranych rzeczy. W dzień wyjazdu okazało się, że jest tego za dużo, więc byli zmuszeni jechać w dwa auta.

Wydawało się im, że gdy dojadą tam i zawiozą wszystkie zebrane rzeczy, wszyscy ucieszą się i powiedzą „WOW!". Tak się nie stało.

- Okazało się, że to, co przywieźliśmy, zniknęło w kącie magazynu i jeszcze tego samego dnia zostało rozdysponowane, a i tak dalej brakowało rzeczy pierwszej potrzeby – opowiada. - Oznacza to, że takie zbiórki są bardzo potrzebne, niezależnie od efektu. W tym przypadku każda rzecz jest wartościowa.

Michał Pietrzak nie może podać dokładnego miejsca, w którym się znajdowali, ponieważ ludzie, którzy niosą pomoc, obawiają się tak zwanych „narodowców”. Są to chuligani, którzy stoją pod bramami domów, w których działacze się organizują i grożą im za to, że wychodzą z plecakami i niosą pomoc. Wiem więc tylko tyle, że znajdowali się na Podlasiu, w Puszczy Białowieskiej, na samej granicy strefy wyznaczonej przez rząd jako objętej stanem wyjątkowym. Było to w pobliżu Hajnówki i Michałowa. Wszyscy działacze znajdowali się tam legalnie.

Nigdy tego nie zapomni

Widział on tam tragedie, której media nie są w stanie przekazać, nawet jeżeli by bardzo się starały, ponieważ dostęp do tej strefy jest blokowany. Adrenalina, która towarzyszyła niesieniu pomocy, buzowała w nim od momentu, gdy musiał się przygotować, spakować plecak, a potem iść przez las w nocy, w pełnej ciemności, wiedząc, że musi być cicho, aby straż graniczna i policja nikogo nie przyłapała. Jeśli by się tak stało, to wtedy miejscówka tych ludzi, którym miał nieść pomoc, jest od razu „spalona” i uchodźcy, którzy tam przebywali, są przepychani z powrotem na granicę.

Motywująca adrenalina kończyła się w momencie dotarcia do obozu uchodźców, bo tam zaczynała się prawdziwa tragedia. W większości przypadków ludzie byli tam po kolana w bagnie.

- Na ziemi leżą tam powalone wielkie, bardzo stare drzewa, które trzeba albo obejść, albo z dużym trudem przejść nad nimi. Pokonanie stu metrów lasu w takich warunkach zajmowało im godzinę bądź dwie – mówi Michał Pietrzak. - W obozach uchodźców zazwyczaj znajduje się od trzech do piętnastu osób. W większości były to rodziny.

50 procent osób, które widział to kobiety z dziećmi w wieku od 3 do 5 lat. Michał Pietrzak nagrał tam dużo materiałów video, które pokazują, że ci chorzy ludzie niemogący iść dalej, czekają na pomoc od Polaków, która da im jeszcze jeden dzień szansy na przetrwanie.

Wędrówki trwały od 3 do 4 godzin. Wolontariusze, którzy w nich uczestniczyli, nosili na plecach ciężkie plecaki, które były tak duże, że sięgały od kolan powyżej głowy. Z takim bagażem przemierzali las, spotykając po drodze grupy uchodźców, których w kilku językach pytali o to, czego potrzebują, żeby im to dać. Niestety większość ludzi koczujących w lesie umiała rozmawiać tylko w języku arabskim, którym oni nie dysponowali, więc porozumiewali się z nimi gestami.

- W dużej ilości przypadków uchodźcy nie chcą wezwać karetki, nawet gdy są w krytycznym stanie, bo wiedzą, że z karetką przyjedzie straż graniczna i wtedy szansa dla nich się kończy, a zaczyna się znowu wizyta na Białorusi, czyli łamanie żeber, bądź rażenie paralizatorem w usta.

Są to tylko przykładowe sytuacje, które uchodźcy mówiący po angielsku opowiadali Michałowi Pietrzakowi.

Razem z wolontariuszami wiedział, gdzie ma iść, ale nie możne dokładnie zdradzić tego systemu. Tylko wolontariusze wiedzą, jak się poruszać, aby nie zostać zauważonym.

- Jeśli zostaną przyłapani to w takim przypadku ci ludzie dostaną pomoc, dostaną jedzenie, ale natychmiast zostaną zapakowani na ciężarówkę – dodaje Pietrzak. - Obieca się im w obecności wolontariuszy, że będą wypełniać wnioski azylowe. Wnioski te faktycznie wypełniają, ale dziwne, że po drodze z tego miejsca do granicy wnioski jakoś bardzo często giną, bądź są niszczone.

Każdy z nich ma imię, zawód...

Podczas pobytu Michała Pietrzaka w tym lesie miały miejsce sytuacje, które bardzo go wzruszały. Spotkał się z dziesięcioosobową grupą, gdzie znajdowała się kobieta w ciąży i trójka dzieci. Okazało się, że kobieta, uciekając w nocy, przewróciła się i zraniła się w nogę, przez co nie była w stanie ustać. Miała ona na sobie zwykłe, szare dresy i leżała w tym wilgotnym lesie.

- Wilgoć tam jest tak wszechogarniająca, że deszcz nie musi padać, żeby ubrania były przemoczone. Tam wszystko jest bardzo mokre oraz temperatura wynosi około zera. Ta kobieta dobrze wiedziała, że nie może iść dalej. Wzrok jej załamanego męża był przepełniony bólem. Był to człowiek, który walczył o swoją rodzinę. Wiedział, że najprawdopodobniej będzie musiał zostawić w lesie swoją ciężarną żonę – mówi mężczyzna ze łzami w oczach. - Tam takie historie są na porządku dziennym.

Kolejna z nich: Michał Pietrzak szedł w nocy w totalnej ciemności. Nie używali tam latarek, szli w totalnej ciszy. W takich ciemnościach nikogo nie było widać. Gdy doszli do obozu, okazało się, że jest tam 10 osób.

- Od razu poprosiliśmy uchodźców o dokumenty, bo w razie, gdyby przyszła za nami policja, po wypełnieniu dokumentów, to działacze są pełnomocnikami uchodźców i wtedy my możemy w ich imieniu negocjować i nie dopuścić do push back'u bez żadnego śladu. To trudne, bo żeby wypełnić dokumenty musi być przeprowadzony krótki wywiad. Jedno z pytań brzmi „Dlaczego nie chcecie zostać na Białorusi?". Uchodźcy bardzo często nie rozumieją pytania "Dlaczego nie chcesz?". Oni rozumieją tylko słowo „Białoruś". Od razu kulą się i mówią „Białoruś nie!". Zaczynają też opowiadać o tym, co spotkało ich na Białorusi – wspomina Pietrzak.

Pamięta też sytuację, gdy trzech Syryjczyków ledwo wyczołgało się ze strefy i tam znalazła ich fundacja „Granica”. Jako jedni z nielicznych zdecydowali się prosić o azyl w Polsce. Ta informacja szybko dotarła do posłanki. Została ona tam wezwana, zanim na miejsce przybyły media. Wypełniła papiery pełnomocnictwa, przyjechały media i dopiero zadzwoniono po Straż Graniczną. Gdy Syryjczycy zrozumieli, że są bezpieczni, puściły im emocje i opowiedzieli o tym, co ich spotkało. Płakali …. Michał Pietrzak nagrał to. Są to jego zdaniem najbardziej wstrząsające momenty.

Wolontariat od kuchni

W tym domu, w którym Michał Pietrzak przebywał, obowiązywały pewne zasady. Na początku miał on dyżur w magazynie, żeby zobaczył, jak wszystko się rozdziela i co znajduje się w plecakach. Dopiero drugiego dnia mógł pójść do lasu. Wszyscy działacze bardzo się wspierali i tworzyli jedną wielką rodzinę.

Michał Pietrzak nie jest w stanie oszacować, ile na granicy jest osób potrzebujących pomocy. Na szczęście zaczęła tam działać Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Pietrzak ma nadzieję, że fundacja Owsiaka przełamie niewiedzę i będzie informować o tym, jak jest naprawę.

Zdaniem społecznika, ludzie koczujący na granicy są tacy sami jak my. Uchodźcy chcą po prostu godnie żyć. Obawia się on, że ten kryzys nie zakończy się zbyt szybko. Armie stoją naprzeciwko siebie i dzieli je tylko płot. Pierwsze strzały już padły. Dowiadujemy się o tym z mediów. Co będzie dalej? Jak rozwiązać kryzys na granicy polsko-białoruskiej? Czy pomagać ludziom koczującym na granicy, czy nie? Czy oni chcą w ogóle naszej pomocy? Na te pytania trudno znaleźć odpowiedź.

Ci, którzy rodzą się na nowo - Wiktoria Skotnicka

Akt I - bóg o dwóch twarzach

- Amelia, popraw postawę. Noga trochę wyżej, Alicja.

Szczupła, ciemnowłosa kobieta przechadza się wzdłuż linii, utworzonej przy drążku. Klaszcze w dłonie, na znak wszczęcia gry na pianinie. Grupa piętnastu dziewczyn i trzech chłopców wraca do poprzedniego ćwiczenia. Amelia faktycznie prostuje się teraz jak struna, Aleks przytrzymuje się mocniej swojego punktu zaczepienia, a Karolina walczy z coraz silniejszym mrowieniem rąk.

Jest też Laura. Ona natomiast trzyma się starannie wytycznych, chociaż w rzeczywistości ma już dość. Tego typu zajęcia zdecydowanie nie należą do jej ulubionych. Może to przez monotonną powtarzalność, może przez jej własną ambicję, która chce przejść do czegoś bardziej wymagającego. Patrzy na zegarek i odlicza minuty do końca lekcji. Kto do cholery wymyślił drążek na ostatniej godzinie?

Czas decyduje się płynąć w zastraszająco wolnym tempie. Ostatni kwadrans, to już etap, kiedy ciało zaczyna rozumieć, jak bardzo jest zmęczone. Trudniej spiąć mięśnie, pot drażni dwa razy bardziej niż zwykle, a gardło domaga się wody. Najnudniejsza lekcja w historii kończy ukłonem w stronę nauczycielki i szybką ucieczką do szatni.

Pomieszczenie jest niewielkie, ale wystarczające dla ich grupy. Całkiem sterylne, niedawno remontowane. Wszystkie ruszają od razu w stronę swoich szafek, zrzucają body i specjalne rajstopy, po czym kierują się pod wspólne prysznice.

“Szkoła baletowa uczy zupełnie innego podejścia do ciała. Kiedy o tym myślę to faktycznie, na początku było mi trochę dziwnie ćwiczyć bez bielizny i myć się przy wszystkich, ale teraz to dla mnie po prostu naturalne. Ciało to ciało - tak długo, jak spełnia wytyczne, nikt nie zwraca na nie większej uwagi. Nie mogę zrozumieć ludzi, którzy grają wielce poruszonych, kiedy kobiecie widać sutki przez koszulkę, czy coś w tym stylu. Całe to tabu jest strasznie głupie i niepotrzebne.”

Zespół opuszcza łaźnię i zbiera się do wyjścia. Ktoś narzeka na ilość nauki, inni rozmawiają już o planie zajęć na kolejny dzień, gdzieś w tle słychać deklarację przygotowania wspólnej kolacji. Laura zabiera wszystkie swoje rzeczy, kierując się bez pośpiechu w stronę internatu. Na ten moment mogłaby zabić za dzień wolnego, a jest dopiero wtorek. Znika za drzwiami są sąsiedniego budynku i pada na twarz, w dosłownym tego słowa znaczeniu. Tak kończy się najbardziej banalny dzień, jaki może nastąpić w życiu ucznia szkoły baletowej.

Dzieło stworzenia - idea niemal niedostępna dla istot ludzkich. Sprawa boska. Nowy świat powstały na podwalinach czegoś, co przeminęło. Nieco wyniosła definicja procesu powstawania dzieła. Owym tworem miała być tym razem solowa choreografia zaliczeniowa. Laura bierze łapczywy łyk wody i szybko wraca do pracy. W końcu udostępniono jej salę na zaledwie godzinę.

“Nie wiem jak to nazwać, ale w tańczeniu jest coś wyzwalającego. To chyba dobre słowo. Puszczasz muzykę, dajesz się jej ponieść i nawet nie zauważasz, kiedy mija kilkadziesiąt minut. Scena sprawia, że na czas występu stajesz się na chwilę kimś zupełnie innym. Albo inaczej - zapominasz się kompletnie. Poza tym tworzenie czegoś swojego to zawsze satysfakcja, prawda? Nieważne czy piszesz, rysujesz czy tańczysz, to wszystko daje chyba podobne wrażenie.”

Teraz jest już w ruchu. Daje muzyce sobą kierować, pozwala sobie na moment improwizacji. Ciało samo w sobie buzuje tym uczuciem ekscytacji, które przychodzi zawsze, kiedy nie wiesz co robisz. Na scenie zawiązuje się mały wszechświat, a ona robi za jego boginię. Jest siłą sprawczą, tym kto tworzy i rządzi. Chociaż chce się kontrolować, cichy głos z tyłu głowy radzi iść na całość. To co robi ciężko już nazwać pracą, której oczekuje ciało pedagogiczne. Po prostu daje się ponieść swojej kreacji. Niczym Abraxas, kryje w sobie oblicze bóstwa i diabła. W swoich gestach prowadzi harmonie tylko po to, aby zaraz ją zaprzepaścić.

Wije się po podłodze, skacze, lata po całej scenie. W tamtym momencie można byłoby wziąć ją za szaleńca. Jednak ona przypomina bardziej kwiat lotosu, który rozkwita razem z pierwszymi promieniami słońca. Ukazuje swoje oblicze, eksploduje wszystkimi możliwymi emocjami. Z ekstazy wyrywa ją dopiero gwałtowne spotkanie z podłogą. Przychodzi otrzeźwienie, szybka ocena sytuacji. Łapie się za bolącą rękę i klnie pod nosem.

W małym wszechświecie rozpoczyna się noc, a kwiat lotosu zamyka koronę swoich płatków.

Akt II - tam gdzie nie dociera światło

Od ścian obszernej auli odbija się żwawa melodia wygrywana przez pianistę. Towarzyszy jej tylko rytmiczny stukot pointów, który pojawia się idealnie w punkt każdego taktu. Wysoka dziewczyna porusza się po scenie z wysoko uniesioną głową. Sprawia wrażenie, jakby płynęła w powietrzu, jakby nie obowiązywały jej żadne prawa fizyki. Porcelanowa kruchość i jakaś nieokiełznana siła spotykają się w jednym ciele. Nie wykluczają się. Do zderzenia dochodzi w najgłębszym punkcie ludzkiej duszy, a jego skutkiem jest charakterystyczny błysk w oczach. Niepodrabialny. Hipnotyzujący. Podszyty cienkimi nićmi szaleństwa.

Jest ona teraz centralnym punktem powstałego w tym miejscu świata. Światła reflektorów podążają za nią, tak samo jak spojrzenia zebranych ludzi. zresztą ciężko oderwać od niej wzrok. Kręci dwa piruety, a zaraz po nich następuje skok. Mimowolnie wstrzymuję oddech, jednak ten szybko ustępuje, kiedy dziewczyna ląduje bez najmniejszej utraty równowagi. Utarło się kiedyś, że za byciem wybrańcem losu stoi wieczne powodzenie. Primabalerina odgrywająca rolę Odetty zdecydowanie może się czuć jedną z nich. Pewnie dlatego nie pozwala sobie nawet na drobny błąd podczas zwykłej próby.

Stan wykończenia jej ciała mają okazję zobaczyć tylko bardziej spostrzegawczy, którzy siedzą w pierwszych rzędach widowni. Spięte mięśnie, stróżka potu ściekająca z czoła. Wszystko zamaskowane płynnymi ruchami i lekkim uśmiechem. Smukłe dłonie wyznaczają kierunek kolejnych sekwencji, rzucają nieme zaklęcie. Wszystko piękne, zupełnie jak wyjęte z bajki. Pośrodku tego uroku ona - zachwycająca, lśniąca wręcz…

- Jebana suka.

Syczy przez zaciśnięte zęby niezbyt głośno. Laura wpatruje się w tancerkę jeszcze kilka sekund, aż w końcu zauważa mój pytający wyraz twarzy i miesza się nieznacznie. Nie trzeba jednak wiele, żeby wywróciła oczami, wracając do dawnej maniery.

“Żadne zaskoczenie, że dostała tę rolę. Zawsze podlizywała się Wysockiemu, była jego pupilką od trzeciego roku. U innego choreografa by to nie przeszło, ale widać, że ten złamas leci na młodsze laski. Nawet nie wiem ile razy słyszałam, że zostawała na sali po jego zajęciach, cholera wie co robili. Plotki nie biorą się znikąd. Obrzydliwe.”

Mówi o tym, jak o najbardziej oczywistym fakcie na świecie. Zdradzają ją tylko czubki uszu, które pokrywają się piekącą czerwienią. Wstyd. Wstyd lub zazdrość. Może obydwa naraz. To nie ma jednak większego znaczenia. Na widowni jest zbyt głośno, by ktokolwiek inny ją usłyszał. Zbyt ciemno, by ktokolwiek dostrzegł jej spaloną przykrywkę. Dlatego też cała uwaga powraca na scenę.

Oto biały łabędź, który jeszcze nie wie o klątwie rzuconej razem z pierwszymi słowami pomówień. Kończy swoją próbę dysząc ciężko i kłania się w stronę bijącej brawo widowni.

Tego dnia jest niczym więcej, niż tylko bałaganem. Snuje się korytarzami szkoły jakby od niechcenia, zapomina kilku książek i raczy wszystkich pustym spojrzeniem. Kiedy kończy się francuski bez zastanowienia rusza do automatu z kawą. Czarna bez cukru. Trzeba wspomnieć, że z reguły jej nienawidzi. Zapytana o cokolwiek potrzebuje chwili, żeby zebrać myśli.

- Ze mną wszystko okej, ale mojej współlokatorce już chyba totalnie odbiło. Następnym razem dosypię jej do herbaty coś na spanie.

Monika, bo tak właśnie nazywała się wcześniej wspomniana, podczas ostatnich egzaminów dostała ultimatum. Nie był to odosobniony przypadek. Niech pierwszy rzuci kamieniem ten, kto przez ostatnie osiem lat nigdy nie był na warunku. Zazwyczaj chodziło o przyziemne rzeczy: osiągnięcie danej wagi, zwiększenie skali rozciągnięcia albo poprawienie stabilności. C’est la Vie.

Przypadek Moniki okazał się jednak nieco gorszy. Musiała zacząć wybijać się wyżej podczas skoków i wykręć przynajmniej trzy fouetté więcej. Dla dziewczyny, którą zawsze uważano za wzór, była to prawdziwa ujma na honorze. Poprawienie techniki jest iście syzyfową pracą, której presja czasu w niczym nie pomaga.

“Ja naprawdę rozumiem, że nikt nie chce zostać wywalony przed ostatnim rokiem, ale litości. Dzisiaj w nocy obudziło mnie jakieś szuranie. Odwracam się, a tam ona na środku pokoju potyka się o własne nogi. Mało brakowało, a trzepnęłaby nosem o biurko. Tak czy inaczej, zaraz znowu zaczęła kręcić piruety, no a ja stwierdziłam, że mam to gdzieś, idę spać. To znaczy, chciałam iść spać, ale nie dało się. Kiedy już prawie nie byłam przytomna, kopnęła przez przypadek doniczkę i chyba nie muszę mówić dalej.”

Laura łapie się za skronie i wzdycha ciężko. Nie ma w tym jednak wiele irytacji, raczej jakiś cień troski.

“Na początku nie zachowywała się tak dziwnie. Prawda - czasami rozciągała się do jakiegoś serialu, ale tak akurat robi sporo osób. Potem dostała to ultimatum i zaczęła zostawać dłużej po próbach, ćwiczyć z różnymi trenerkami na youtubie, pewnie nie zwróciłabym na to większej uwagi. Ale to już nawet nie jest zabawne, ona ćwiczy tak, jakby wiedziała, że nie dożyje jutra! Na przykład ostatnio nastawiła czajnik, przygotowała kubek i zaczęła na poczekaniu robić przysiady, aż woda się nie ugotowała. Albo kiedy kurier przywiózł jej paczkę, ale musiał wrócić się jeszcze po jakiś kwitek do podpisania. Zamiast normalnie poczekać, ona rozgrzewała się przy ścianie. Co dalej? Będzie robić brzuszki na przystanku, kiedy autobus się spóźni?”

Poczucie zagrożenia w istocie ma w sobie coś, co nie pozwala pozostać w bezruchu. Jeśli tamtego dnia Laura była bałaganem, Monika wyglądała jakby przeszedł przez nią cały huragan. Pojawiła się przy automacie trochę nieobecna i wybrała kawę z karmelem. Przykład człowieka, w którym nie zostało już wiele życia. Widać, że od dłuższego czasu dobrze nie sypia. Przygryza wargę, patrzy przed siebie przez chwilę, wytrzymuje w miejscu kilka sekund. Potem niepozornie staje na palcach, aby opaść za chwilę do normalnej pozycji. Zupełnie jakby kołysała się z nudów. W górę i w dół. W górę i w dół. Przestaje dopiero, kiedy ktoś staje za nią w kolejce. Zastyga jak przyłapana na gorącym uczynku. Chociaż prawda jest jednak taka, że nikogo to nie obchodzi. Tutaj każdy ma jakąś obsesję.

Akt III - ptak, który wykluwa się z jaja

Pierwszą burzą, która przeszła przez internat od czasów przerwy wielkanocnej, okazała się drobna postać trzaskająca za sobą wszystkimi możliwymi drzwiami. Cała naelektryzowana, trzaskająca z oczu piorunami. Furia i nieokiełznanie. Laura wpadła do swojego pokoju z impetem, zrzuciła z ramienia torbę i w końcu rzuciła się na łóżko. Puszysta poduszka wygłuszyła nieco dźwięk będący czymś pomiędzy jęknięciem i wściekłym warknięciem. Powietrze stanęło przez chwilę w miejscu.

Trzeba było kilku dobrych minut, trochę walki z piekącymi oczami i paru głębokich wdechów, żeby rozwiać te czarne chmury. Dzięki Bogu, że jest już u siebie.

“Rodzice? Cóż, chyba nie ma na co narzekać. Interesują się mną i to najważniejsze. Sam fakt, że opłacają mi prywatną szkołę mówi sam za siebie. zresztą są z tego bardzo dumni. Nie opuścili jeszcze żadnej mojej premiery, zawsze są. Już kiedy byłam mała robili wszystko, żebym rozwijała się jak najbardziej. Pływanie, zajęcia plastyczne i takie tam.”

Chociaż mówi o nich ciepło, na końcu języka i tak zostaje cierpki posmak tych słów. Nie daje tego po sobie poznać. Nie pozwala nikomu przekroczyć cienkiej granicy jej prywatności. Uczucia trzyma w potężnej twierdzy, do której wstępu udzielono zaledwie kilku osobom. Jednak czasami nie ma siły, ani ochoty na odgrywanie swojej roli.

“Rzecz w tym, że… Ugh. Rzecz w tym, że ja naprawdę zapierdalam. Siedzę w szkole codziennie od ósmej do siedemnastej, dużo trenuję, oceny mam akceptowalne. Kiedy wracam do domu na święta chcę po prostu od tego odpocząć. Nie wiem, spędzić cały dzień na oglądaniu serialu, pobawić się z psem, zarywać noce i spać do obiadu. Wydaje mi się, że na to zasługuję. No i rodzice akceptowali ten odpoczynek, ale tylko przez jakieś dwa dni. Potem zaczęły się już aluzje, że powinnam coś przećwiczyć, że wyjdę z formy, że goście chcą zobaczyć jak tańczę i czemu tak bardzo się upieram skoro to moja pasja. Wciskają mi ciągle, że bycie profesjonalistą wymaga poświęceń. Ja wiem, naprawdę kurwa wiem, że chcą dobrze, że nie mają nic złego na myśli, ale to nie do zniesienia. Odzwyczaiłam się już od mieszkania z nimi.”

Teraz siedzi przed lustrem, powoli normując oddech. Nie ma w niej nic elektryzującego,dużo bardziej przypomina deszczową chmurę. Zgarbione plecy kontrastują z prostą postawą, tak charakterystyczną dla wszystkich uczniów. Patrzy na swoje odbicie i nie poznaje osoby, którą widzi. Patrzę w to samo odbicie i coś ściska mnie w żołądku.

- Czasami czuję się jakbym… - urywa.

- Jakbyś była ograniczana?

- Nie.

Przez otwarte okno wpada kwietniowy wiatr. Szum pierwszych liści próbuje uspokoić strzępki duszy walające się po tym pokoju. Laura chowa twarz w dłoniach tylko na chwilę. Potem przeczesuje włosy, prostuje się i w końcu odpowiada.

- Jakbym jeszcze nigdy nie żyła swoim życiem.

Szklana butelka wyślizguje się komuś z dłoni i dokonuje swojego żywota, rozbijając się o kostkę. Dziewczyna śmieje się pod nosem, przeskakuje odłamki z gracją, ale dwa kroki później zatacza się lekko i wpada na bliżej nieokreśloną osobę. Na tym etapie twarze nie mają już większego znaczenia. Dlatego też rzuca szybkie przeprosiny i rusza w stronę ogniska. Odgłosy klubowej muzyki stopniowo rozchodziły się za jej plecami.

Ucieczka z internatu nie należała do skomplikowanych wyczynów. Wystarczyło być w dobrych kontaktach z osobami, które mieszkały na parterze. Potem tylko wyjść przez okno, przeskoczyć furtkę w najniższym miejscu i hulaj dusza, piekła nie ma. Na jej roku było kilka miejscowych, które raz na jakiś czas wykorzystywały znajomości i wkręcały wszystkich na domówki. Sporo możliwości, niewiele odpowiednich momentów. A jednak Laura znalazła się tutaj w samym środku gorącego okresu, zaraz przed premierą i egzaminami.

W końcu dotarła do mniejszej grupki osób. Kątem oka zobaczyła Aleksa, który zawzięcie dyskutował z jakimś innym chłopakiem. Na jej widok podniósł plastikowy kubeczek na znak toastu. Parsknęła pod nosem i opadła na krzesło blisko ognia. Było w tym zakazanym świecie coś znajomego. Coś do czego wracasz z utęsknieniem po tygodniach zajęć, prób, ale też nieustannej gry pozorów. Czuć smak wolności, zupełnie innej niż ta, którą oferuje scena. Wcale nie lepszej, wcale nie gorszej. Ktoś przynosi kolejną kolejkę, więc chwyta kieliszek i wykrzykuje “zdrowie!”.

- Alkohol to też jakiś rodzaj sztuki, prawda?

Jest tłoczno, duszno i głośno. Organizatorzy przepychają się między tłumem, żeby dotrzeć jak najszybciej do dźwiękowców. Osoby, które na scenę wchodzą dopiero w kolejnym akcie, próbują przedostać się do garderoby, żeby ktoś w końcu zrobił im makijaż. Teatr Wielki buzuje wręcz od nagromadzonej tam energii.

- Niech ktoś przyniesie wodę do przymierzalni.

- Pamiętajcie, musicie trzymać środek. Najlepiej wyrównywać do trzeciego reflektora.

- Jeśli nikt nie przyniesie mi potem bukietu, to jaki jest w ogóle sens tego wszystkiego?

- O mój boże, chyba poszło mi oczko!

- Zawiąż jeszcze raz te baletki, bo kokarda ci trochę lata.

- Za pięć minut wchodzicie!

Na te słowa, panująca już napięta atmosfera, weszła na kolejny poziom gorączkowości. Niektórzy od razu ruszyli za scenę, inni przejrzeli się jeszcze ostatni raz w lustrze, poprawili to co trzeba. Laura wzięła kolejną wsuwkę i wbiła ją w swojego koka. Głowa powoli zaczynała boleć od tego nienaturalnego ścisku, ale innej opcji nie było. Długie i grube włosy wymagały czasem nawet dziesięciu, czy dwunastu takich wzmocnień. Chociaż w tamtym momencie była zbyt zaaferowana, żeby o tym myśleć, wiedziała, że pierwszym co zrobi po występie, będzie wyjęcie tego żelastwa.

W takich chwilach czas przestaje istnieć. Staje się tylko dziwną iluzją, która zmienia się na złość człowiekowi. Raz leci jak szalony, potem zastyga w miejscu. Wszystkie przyziemne bodźce odchodzą w niepamięć, kiedy każdy krok uświadamia paniczne spięcie ciała. Z nią nie było wcale inaczej. Osiem lat nauki i wystawiania sztuk nie mają znaczenia. Idzie wąskimi korytarzami, wiedząc bardzo dobrze, że stresuje się równie bardzo, co dzieciaki biegnące na swoje pozycje.

Wejście na scenę nie jest niczym efektownym. Zwykłe przerwy między kurtynami, przez które widać kawałki scenografii. Chociaż od widowni oddziela ich jeszcze gruba warstwa materiału, słychać dosłownie wszystko. Szepty, śmiechy, poddenerwowany ton matek pierwszoklasistów. Bezapelacyjny dowód, że sala wypełniła się po brzegi. W jednej chwili zapominasz, jak masz na imię, co dzisiaj robiłeś i jak w ogóle wygląda choreografia. Jakaś niewidzialna lina zaczyna oplatać całe ciało, pozwalając na ruch tylko drgającej szczęce.

Laura daje się ponieść temu wrażeniu tylko przez chwilę. Potem strzepuje napięcie, robi kilka podskoków miejscu, jakby miało to poluzować ciasny splot. Wszystkie obawy kryjące się w cieniu, rzucają się na nią w tym samym momencie. Mrowienie w kończynach. Skręt kiszek. Ciarki na odkrytych rękach. Dźwięki, które dochodzą do niej jak przez pokrywę wodną. W jednej chwili staje się niczym, zupełnie stłumionym bytem.

Pierwszy wdech - odgłosy otoczenia wracają.

Wydech - pojawia się czucie w ciele.

Drugi wdech - niewidzialna lina ustępuje.

Wydech - nie ma już zupełnie nic.

Muzyka rozpoczyna przedstawienie, a ona wchodzi na scenę, jak człowiek, który narodził się przed chwilą, który właśnie stawia pierwsze kroki. Ptak wykluł się z jaja. Stoi u bram świata i rodzi się na nowo.

Kolorowe berety - Karolina Kiełbowicz

W parku, między licznymi drzewami, które według legendy zasadził Jan III Sobieski, obok wielu alejek znajduje się Dom Pomocy Społecznej. Jest to dość pokaźny pałac Zamoyskich, który w latach pięćdziesiątych decyzją ówczesnych władz wojewódzkich stał się Domem Pomocy Społecznej. Budynek ucierpiał w czasie wojny, jednak pałac odbudowano tak, by nadawał się dla przyszłych mieszkańców.

Odkąd pałac zaczął służyć jako dom opieki, z każdym rokiem osoby starsze mogą znaleźć tam pomoc i własne miejsce na ziemi. W zakładzie w pierwszych latach pracowały Siostry Serafitki, a w następnych latach podopiecznymi zajmowały się również panie pokojowe. Od lat 60-tych była nią Stanisława.

Dzień pracy w DPS-ie zaczynał się od godziny 6 rano. Przychodzisz na dyżur ubrana w biały kitel z włosami upiętymi i obuwiem profilaktycznym. Są poszczególne odziały, oznaczone cyframi- trójka to mój oddział był. Najpierw była toaleta poranna. Kto mógł ten do łazienki szedł sam, kto nie- to przynosiłaś mu wodę do pokoju. Następnie myłaś, wszystko robiłaś; smarowanie spirytusem, kremem, oliwką, kremami

Po toalecie było śniadanie. Usadawiasz leżących. Dajesz podopiecznemu poduszki, by wygodnie się oparł. Ładnie posadziłaś go na łóżku i siedział już ubrany przez ciebie. Każdy dostawał jedzenie na stoliczek przyłóżkowy i jeśli mógł i był w stanie jadł samodzielnie.

Jedzenie było przygotowywane przez panie kucharki. Gotowały one ręcznie robione łazanki, kluski, zupy, całe menu. Jak one się napracowały! Posiłki były nie tylko dla mieszkańców, ale i personelu.

Odbywała się też terapia zajęciowa, była na nią osobna sala. Kto mógł to przychodził, kto mógł to na wózku siedział. Robili tam różne kwiatki, na święta wielkanocne różne kartki, stroiki, rękodzieła, coś tam też wyszywali. Nawet kółko zainteresowań artystycznych było gdzie tańczyli, śmiali się, śpiewali.

Kto był normalny, zdrowy na głowę, sprawny to wychodził do parku. Siadali sobie na ławeczkach, spacerowali. Kto nie był w stanie wyjść, to myśmy nawet z łóżkiem wyjechały, parasolkę zamocowały, żeby w cieniu był.

Były również tam takie podopieczne, które zajmowały się gospodarstwem domowym w życiu prywatnym przed zamieszkaniem w domu pomocy społecznej. Pozostało im to do starszych lat. Lubiły gotować, piec, wszelkie kulinarne sprawy. Także było takie pomieszczenie, przy stołówce. Miały tam produkty, umawiały się między sobą, co będą piec lub gotować, ale pod nadzorem opiekunki.

W godzinach popołudniowych niektórzy już chcieli się położyć, wypocząć. Osoby mające ochotę wybierały się na spacer do parku. Siadali na ławeczkach, huśtawce w cieniu drzew. W godzinach późniejszych były przygotowania do snu. Toalety wieczorne, sprawdzanie wszystkich pokoi po kolei, pomaganie w zmianie pozycji chorego leżącego.

Mieszkańców było wtenczas sporo, a obecnie na pewno również dochodzi coraz to więcej podopiecznych. Każda osoba, która idzie do DPS-u potrzebuje opieki. To, iż niektórzy mieszkańcy nie mają żadnych schorzeń nie oznacza, że są w stanie robić wiele rzeczy. Człowiek stary zawsze ma jakieś trudności. Są tacy, że nie mają warunków, by mieszkać w swoim domu. Nie dają sobie sami już rady. Zdarzało się, że trafiały tutaj osoby kompletnie zaniedbane. Po przybyciu pogotowia do ich domu zostały przez opiekę społeczną odsyłane od razu do DPS-u, by inni zajęli się tym starszym, zaniedbanym człowiekiem. Był taki starszy mężczyzna, którego rodzina nawet w zimie trzymała w komórce, przy domu w jakiejś takiej, no drewnianej komórce, jak szopce. To były czasy biedy. Był brudny, nieumyty. Wtedy trafiały się takie osoby, że musiałam go dwa, trzy razy wykąpać, żeby doprowadzić mu skórę do porządku. Także są różne przypadki, różni ludzie.

Zdarzali się tacy, że jakbyś go dotknęła to krzyczał. Nie znosili dotykania przez innych. Osoby z amnezją, niepamiętające wielu szczegółów, kładły się na czyjeś łóżka nieświadomie. Wywoływało to niejedną kłótnię. Raz nawet podczas śniadania jeden podopieczny drugiemu wypił herbatę i zaczęli się wykłócać;

- ty popieprzeńcu, dlaczego wypiłeś moją szklankę herbaty?

-możesz, ale nie moją!

Późną nocą też dużo osób było rozdrażnionych i zdenerwowanych. W czasie ciszy nocnej słychać było ‘’halo’’, które budziło jednego i drugiego. Przywoływali cię byś ich na przykład odwróciła na drugi bok, poprawiła poduszkę, przyniosła wodę, albo o jakąś inną potrzebę.

Dużo między sobą rozmawiali, były nawet przyjaźnie. Na ogół było spokojnie poza zwyczajnymi kłótniami, jak ta o szklankę herbaty, czy nieświadome położenie się do cudzego łóżka.

Poza przyjaźniami zdarzały się też pewne upodobania. Władek miał siwą, gęstą czuprynę włosów mimo podeszłego wieku. Chciał bardzo dostać się tu do domu opieki, ponieważ spodobała mu się pewna podopieczna, Józefina. Elegancka kobieta, która swoje ciemne blond włosy zawsze miała wysoko upięte. Była bardzo piękną, ciepłą osobą, mimo że przez los skończyła na wózku. W późniejszym czasie zamieszkał w DPS-ie. Spełniał kryteria, by zostać tu umieszczonym. I tak było, że się z Józefiną zaprzyjaźnił koniecznie . Spędzali ze sobą mnóstwo czasu. Władek odwiedzał Józię w pokoju i wychodził dopiero przed nocnym dyżurem. Każdy widział, że w tej relacji jest coś więcej. Ale jak to? Miłość w takim miejscu?

Po czasie doszło do zaręczyn. Oczywiście odbyły się one podczas jednej z codziennych wizyt Władka w pokoju Józefiny. Oświadczyny przyjęte. Były nawet pierścionki. Jaką zazdrość to wywołało między podopiecznymi! To piękne, że mimo wieku, miejsca, były motylki w brzuchu. Ślub był skromny, zorganizowany w głównej sali. Ściany i krzesła przyozdobiono białymi kwiatami, na podłodze wyłożono ozdobny dywan. Kucharki upiekły nawet tort. Podczas ceremonii widać było zaskoczenie na twarzach, że jednak do tego doszło. Niby było to oczywiste, ta więź. A tu ślub! Sama przyznam, że nowina o zaręczynach była szokująca, ale pozytywnie. Robiłam kawę podczas przyjęcia i patrzenie na tę dwójkę starszych, zapatrzonych w siebie ludzi mimowolnie wywoływało u mnie uśmiech. Później dobrze im się układało we dwójkę. Józefina była bardzo zdolna i mimo zdeformowanych rąk robiła wiele pięknych szydełkowych rzeczy. Władek był w miarę samodzielny. Mógł jeździć do miasta, skąd z pewnej fabryki przywoził jej nici, które wyrzucano do śmieci. Miał na tyle cierpliwości, że rozplątywał je dla swojej żony. Taka Ariadna z Tezeuszem. Wyrabiali z nich ładne szale, czapki, kolorowe berety. W swoim pokoju zaś potem sprzedawali te szydełkowane wyroby. Okrągłe, przeplatane różnymi nićmi rozplątywanymi przez Władka. Przede wszystkim wygodne. Często na korytarzu widywałam kogoś z kolorowym beretem. Niby taki drobiazg, ale ci starsi ludzie naprawdę cieszyli się, gdy kupili sobie taki ładny, własnoręcznie robiony berecik. Od razu się barwniej w tym domu opieki robiło. Ja sama do dziś mam dwa z nich.

Józef miał szpakowate włosy i energiczny, charakterystyczny dla niego chód. Był takim wesołkiem. Opowiadał, że miał dom, a w nim worek cukru i mąki. Miał wiele obiektów zainteresowań. Jednak największym była siostra przełożona. Mówił, że koniecznie musi być z nią i kiedyś zabierze ją do swojego domu. Siostra jednak zawsze mu odpowiadała, że jest osobą zakonną. Wypytywała się jak on sobie to wyobraża, a on mówił, że będą żyć razem jak Józef i Maryja. Co najśmieszniejsze w tej sytuacji, pan ten nazywał się Józef, a siostra ta jako świeckie imię miała Maria. Pewnego razu Józek mijał mnie z wypchaną marynarką. Zapytałam: co pan tutaj ma? Położył palec na usta, by mnie uciszyć i pobiegł w stronę pokoju siostry ze słowami: siostro!

Mam dom, mąkę, cukier, łóżko i już prześcieradło mamy na posłanie. Okazało się, że pod tą zdeformowaną marynarką miał upchaną właśnie tę brudną pościel, którą wziął z brudownika. Ukradł ją specjalnie dla siostry.

Zdarzały się też nieprzyjemne epizody. Poszłyśmy na śniadanie, a jeden chory taki był, że ciągle na tle wody miał obsesję. Ledwo dostał świeżą piżamę, szedł do łazienki i już w tym zlewie prał, rozbierał się i pranie robił. Ciągle z wodą… lubił wodą manipulować. Tego razu napuścił sobie wody jak ukrop, wrzątku prawie. Palacze palili ile tylko da radę piec wytrzymać, żeby chorzy ich chwalili. Mówili: ten palacz dobrze pali, jest ciepło, gorąco tutaj, że ‘’pomarańcze można było hodować’’.

No i przychodzimy ze śniadania, a on siedzi w tym wrzątku. Wody napuszczone, wanna taka duża, żeliwna, tam były takie porządne, głębokie wanny.. i on się kąpie.

Jezu.. – Stanisława robi głęboki wydech i kontynuuje. Ani ręki wsadzić, żeby korek wyciągnąć, przecież korkiem się zatyka, żeby wodę wypuścić. Tu prawie wrzątek, woda paruje, jakby gotująca. Niemal się ugotowało to ciało. Zaczęłyśmy wyciągać go z wanny. Ja pod ręce go brałam, a jego ręka.. tak jak się kurę oparza, w jednym momencie skóra się oderwała. Pogotowie zawołałyśmy, karetka dowiozła go do szpitala, jednak na skutek oparzeń termicznych i innych schorzeń zmarł.

Był też pewien Franek. Potrzebował pomocy przez co zapewne trafił do DPS-u. Cały czas mówił, że on tu długo z nami nie będzie, nie i koniec! Na okrągło powtarzał, że nie chce tu być. Za swoim mieszkaniem tęsknił, wspominał je. Ze starszym człowiekiem tak już jest, przyzwyczajony do swojego kąta niechętnie się z nim rozstaje. Było późno, panie miały nocny dyżur. Siostra w salonie, czy dwie wtenczas były, ale chyba dwie. Godzina 23 i początek nocnego dyżuru. Jest trzecia zmiana i ledwie godzina minęła, a ten zamiast się położyć, otworzył sobie okno..

Był w pokoju gdzie mieszkało 5 osób. Zwyczajny pokój, jak każdy w DPS-ie. Dwa okna, wszystko schludnie uporządkowane, podłoga wypastowana. Ściany z lamperiami. Jego współlokatorzy byli chorymi leżącymi. Któryś tam słabo chodził, któryś tam na wózku.. no tacy intelektualnie na głowę sprawni tylko, że różne schorzenia mieli. Jeden z nich, z tego co pamiętam był chory na SN , choroba tak go obezwładniła, że tylko głową mógł ruszyć . Stanisława pokazuje mało znaczący ruch głową dający do zrozumienia, jak bardzo choroba ograniczyła tamtego człowieka. Zero możliwości ruchu, kompletna bezwładność poza głową.

No i Franek otworzył sobie to okno i wyskoczył. Podczas sprawdzania pokoi, zauważyłyśmy puste łóżko i otwarte okno. Z początku przeszukiwano toalety, ale prawda okazała się inna.

Na porządku dziennym było słuchanie takich wyrażeń jak ‘’nie chcę tu być’’, ‘’chcę do domu’’- a przecież to DPS był teraz ich domem. Większość myślała o swoim dawnym miejscu zamieszkania. Mówili o swoich ‘’bogactwach’’, że mieli mąkę, cukier. To zabawne, jaki jest kontrast obecnie pomiędzy symbolem bogactwa kiedyś, a dziś.

Każdy człowiek ma swoją historię. Niektórym z nas ta historia dopiero się pisze...